รองเท้าส้นสูง คือ แฟชั่นที่แสดงถึงความมั่นใจ ความสง่างาม และภาพลักษณ์ทางสังคมของผู้หญิงในยุคปัจจุบัน แต่ในทางการแพทย์ การใส่รองเท้าส้นสูงเป็นเวลานานอาจนำไปสู่ปัญหาทางระบบกล้ามเนื้อและกระดูก โดยเฉพาะภาวะเอ็นร้อยหวายอักเสบ (Achilles Tendinopathy) ซึ่งเป็นสาเหตุสำคัญของอาการปวดเรื้อรังบริเวณส้นเท้าและข้อเท้าในกลุ่มผู้หญิงวัยทำงาน

ทำความรู้จักเอ็นร้อยหวาย

เอ็นร้อยหวาย (Achilles Tendon) เป็นเส้นเอ็นที่ใหญ่และแข็งแรงที่สุดในร่างกาย เชื่อมระหว่างกล้ามเนื้อน่อง (Gastrocnemius และ Soleus) กับกระดูกส้นเท้า (Calcaneus) ทำหน้าที่ส่งแรงจากกล้ามเนื้อไปยังเท้าเพื่อให้สามารถยืนบนปลายเท้า เดิน วิ่ง หรือกระโดดได้

เอ็นนี้ถูกใช้งานตลอดเวลาในกิจกรรมประจำวัน และโดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่ออยู่ในท่า Plantarflexion หรือ ปลายเท้าเหยียดลง ซึ่งเป็นท่าที่เกิดขึ้นขณะสวมใส่รองเท้าส้นสูง

การบาดเจ็บของเอ็นร้อยหวายจากการใส่ส้นสูง

การใส่รองเท้าส้นสูงเป็นเวลานานมีผลต่อการทำงานของเอ็นร้อยหวายอย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเป็น

1.ความยาวของกล้ามเนื้อและเอ็นลดลง

กล้ามเนื้อน่องหดสั้นเรื้อรัง (muscle shortening) ทำให้เอ็นร้อยหวายตึงมากขึ้น

2. ความเครียดสะสม (Cumulative Load)

เอ็นร้อยหวายต้องรับแรงดึงมากกว่าปกติในขณะเดินหรือยืนนาน ๆ บนรองเท้าส้นสูง

3.การเปลี่ยนแปลงในจุดยึดของเอ็น (Insertional Tendinopathy)

จุดเกาะของเอ็นที่กระดูกส้นเท้ามีแรงกระทำซ้ำๆ ส่งผลให้เกิดการอักเสบเรื้อรัง

4.ลดการไหลเวียนโลหิตเฉพาะจุด

บริเวณเอ็นร้อยหวายมีจุดที่มีการไหลเวียนของเลือดน้อย (watershed zone) จึงฟื้นตัวได้ช้าเมื่อเกิดการบาดเจ็บ

ลักษณะทางคลินิกของ Achilles Tendinopathy จากส้นสูง

อาการของเอ็นร้อยหวายอักเสบที่เกิดจากการใส่ส้นสูงมีลักษณะเฉพาะ ได้แก่

• ปวดตึงบริเวณด้านหลังของส้นเท้า โดยเฉพาะหลังการใช้งานหรือช่วงเช้า
• บวมเฉพาะจุดหรือตึงจนเดินลำบาก
• ปวดมากขึ้นเมื่อขึ้นบันไดหรือเดินเร็ว
• อาจคลำพบปุ่มหรือความหนาตัวของเอ็น

หากปล่อยไว้โดยไม่รักษา อาจเกิดการเสื่อมสภาพเรื้อรัง หรือถึงขั้นฉีกขาดของเอ็นได้

แนวทางการวินิจฉัย

การวินิจฉัยทำโดยแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟูหรือแพทย์เฉพาะทางออร์โธปิดิกส์ ร่วมกับนักกายภาพบำบัด โดยอาศัย

• การตรวจร่างกาย เช่น การกดตรวจจุดปวด การประเมินช่วงการเคลื่อนไหวของข้อเท้า
• Thompson Test เพื่อตรวจสอบการฉีกขาดของเอ็น
• การใช้คลื่นเสียงความถี่สูง (Ultrasound) เพื่อประเมินความหนา การฉีกขาด หรือการอักเสบของเอ็น

บทบาทของกายภาพบำบัดในการรักษา

การทำกายภาพบำบัดมีบทบาทหลักในการรักษาและป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ โดยใช้แนวทางที่หลากหลายและมีงานวิจัยสนับสนุน เช่น

1. การออกกำลังกายแบบ Excentric Loading (Alfredson Protocol)

เป็นการยืดและหดตัวของกล้ามเนื้อในทิศทางที่ต้านการดึง ซึ่งมีประสิทธิภาพสูงในการฟื้นฟู Achilles Tendinopathy

2. Manual Therapy

นักกายภาพบำบัดใช้เทคนิคมือในการลดการตึงของกล้ามเนื้อน่อง และเพิ่มการเคลื่อนไหวของข้อเท้า

3. Modalities ทางกายภาพ

เช่น Ultrasound Therapy, Shockwave Therapy หรือ Laser Therapy เพื่อลดอาการอักเสบและกระตุ้นการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ

4. การปรับกิจกรรม (Activity Modification)

ให้คำแนะนำเกี่ยวกับการลดการใช้งานผิดท่า เช่น การงดใส่ส้นสูงชั่วคราว หรือเปลี่ยนมาใช้รองเท้าที่ซัพพอร์ตข้อเท้าได้ดี

5. การให้ความรู้และการป้องกัน

การฝึกยืดเหยียดกล้ามเนื้อน่อง การวอร์มอัปและคูลดาวน์ และการเลือกใช้รองเท้าที่เหมาะสม

สรุป

การใส่รองเท้าส้นสูงแม้จะช่วยเสริมบุคลิก แต่หากขาดความรู้และการดูแลที่ถูกต้อง อาจนำไปสู่ภาวะเอ็นร้อยหวายอักเสบเรื้อรัง ซึ่งส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตในระยะยาว การเข้ารับการประเมินและทำกายภาพบำบัดตั้งแต่ระยะเริ่มต้น จะช่วยลดความเสี่ยงการบาดเจ็บ ฟื้นฟูการทำงานของเท้า และเพิ่มความยืดหยุ่นให้กลับมาใช้งานได้อย่างมั่นใจอีกครั้ง