ความผิดปกติในการกลืน (Dysphagia) เป็นภาวะที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ป่วยหลังการผ่าตัดหรือผู้สูงอายุ ซึ่งปัญหานี้อาจส่งผลต่อคุณภาพชีวิต การได้รับสารอาหาร รวมถึงความเสี่ยงต่อการสำลักและปอดอักเสบ ปัจจุบันการรักษาไม่ได้มีเพียงการทำกายภาพบำบัดกล้ามเนื้อช่องปากและลำคอเท่านั้น แต่ยังมีเทคโนโลยีการรักษาที่เข้ามาช่วยเสริมประสิทธิภาพการฟื้นฟูอย่าง Vital Stimulationus ที่ใช้คลื่นไฟฟ้ากระตุ้นกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการกลืนโดยตรง

หลักการทำงานของ Vital Stimulation

Vital Stimulation คือ เทคโนโลยีทางการแพทย์ที่ใช้กระแสไฟฟ้าขนาดต่ำ (Neuromuscular Electrical Stimulation: NMES) กระตุ้นกล้ามเนื้อที่เกี่ยวข้องกับการกลืน โดยเฉพาะกล้ามเนื้อในบริเวณลำคอและช่องปาก กระแสไฟฟ้าที่ส่งผ่านอิเล็กโทรดจะกระตุ้นให้กล้ามเนื้อหดตัวตามจังหวะ ส่งผลให้ผู้ป่วยสามารถฝึกการกลืนได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น

หลักการสำคัญของ Vital Stimulation คือ การเพิ่มแรงหดตัวและความแข็งแรงของกล้ามเนื้อที่อ่อนแรง และช่วยให้สมองเกิดการเรียนรู้ใหม่ (Neuroplasticity) เพื่อฟื้นฟูการทำงานของการกลืนตามปกติ เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีปัญหากลืนลำบาก (Dysphagia) จากโรคหรือภาวะต่าง ๆ

ประโยชน์ของ Vital Stimulation

การทำ Vital Stimulation มีประโยชน์หลายด้าน ทั้งในเชิงการฟื้นฟูและคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย เช่น

• ช่วยฟื้นฟูการทำงานของการกลืน ลดโอกาสสำลักอาหารหรือน้ำ
• ลดความเสี่ยงการเกิดปอดอักเสบจากการสำลัก (Aspiration Pneumonia) ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อย
• เสริมสร้างความมั่นใจในการรับประทานอาหาร ทำให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น
• ลดการพึ่งพาสายให้อาหาร (Feeding tube) ในผู้ป่วยบางราย
• ช่วยให้กระบวนการฟื้นฟูเร็วขึ้น เมื่อใช้ร่วมกับการฝึกกลืนโดยนักกิจกรรมบำบัดหรือนักกายภาพบำบัด

ข้อบ่งชี้ของ Vital Stimulation เหมาะกับเคสประเภทไหน

• ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง (Stroke)
• ผู้ป่วยโรคทางระบบประสาท เช่น พาร์กินสัน (Parkinson’s disease), ALS
• ผู้ป่วยมะเร็งศีรษะและคอหลังการผ่าตัดหรือได้รับรังสีรักษา
• ผู้ป่วยที่บาดเจ็บสมอง (Traumatic Brain Injury)
• ผู้สูงอายุที่มีกล้ามเนื้ออ่อนแรงจนกลืนลำบาก

เครื่องฝึกกลืน VitalStim plus เหมาะกับอาการผู้ป่วยระยะไหน

• ระยะฟื้นฟู (Subacute phase) เช่น ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองหลังพ้นภาวะเฉียบพลัน
• ระยะเรื้อรัง (Chronic phase) ในผู้ป่วยที่มีปัญหากลืนต่อเนื่องและต้องการปรับปรุงคุณภาพชีวิต
• ไม่เหมาะในช่วงภาวะเฉียบพลันที่ยังไม่คงที่ เช่น มีการติดเชื้อรุนแรง หรือผู้ป่วยที่ไม่สามารถควบคุมการหายใจได้

ความรู้สึกขณะใช้เครื่องฝึกกลืน VitalStim plus

ระหว่างทำ Vital Stimulation ผู้ป่วยจะรู้สึกถึงการสั่นหรือกระตุกเบา ๆ บริเวณลำคอและกล้ามเนื้อที่ถูกกระตุ้น อาจรู้สึกคล้ายกับการออกกำลังกายของกล้ามเนื้อ แต่ไม่ก่อให้เกิดความเจ็บปวด ความรู้สึกนี้จะค่อย ๆ ปรับตัวได้ตามจำนวนครั้งที่ทำ

ข้อห้ามและข้อควรระวังในการใช้เครื่องฝึกกลืน VitalStim plus

แม้ Vital Stimulation จะเป็นวิธีที่ปลอดภัย แต่ก็มีข้อห้ามและข้อควรระวัง เช่น

• ผู้ป่วยที่มีเครื่องกระตุ้นหัวใจ (Pacemaker)
• ผู้ป่วยที่มีภาวะผิวหนังอักเสบหรือแผลเปิดบริเวณที่จะติดอิเล็กโทรด
• ผู้ป่วยที่มีอาการชักที่ยังควบคุมไม่ได้
• ผู้ป่วยที่เพิ่งผ่านการผ่าตัดใหญ่ในช่วงแรก อาจต้องเลี่ยงเพื่อป้องกันภาวะแทรกซ้อน
• ควรทำโดยผู้เชี่ยวชาญด้านเวชศาสตร์ฟื้นฟู นักกิจกรรมบำบัด หรือกายภาพบำบัดที่ผ่านการอบรมเฉพาะทางเท่านั้น

ระยะเวลาในการใช้เครื่องฝึกกลืน VitalStim plus ในการฟื้นฟู

โดยทั่วไปการทำ Vital Stimulation จะใช้เวลาครั้งละ 30–60 นาที ขึ้นอยู่กับแผนการรักษาที่แพทย์กำหนด ความถี่ในการทำอาจอยู่ที่ 2–5 ครั้งต่อสัปดาห์ และต้องทำต่อเนื่องเป็นระยะเวลาหนึ่งเพื่อให้เห็นผลชัดเจน โดยมักใช้ร่วมกับการฝึกกลืนตามโปรแกรมฟื้นฟูเฉพาะบุคคล

การฟื้นตัวอาจเห็นผลแตกต่างกันไป บางรายดีขึ้นภายในไม่กี่สัปดาห์ ขณะที่บางรายอาจต้องใช้เวลาหลายเดือน ขึ้นอยู่กับสภาพร่างกาย ความรุนแรงของโรค และความสม่ำเสมอในการเข้ารับการบำบัด

สรุป

Vital Stimulation เป็นเทคโนโลยีที่มีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟูผู้ป่วยที่มีภาวะกลืนลำบาก ช่วยให้กล้ามเนื้อทำงานดีขึ้น ลดความเสี่ยงการสำลัก และเพิ่มคุณภาพชีวิต โดยเหมาะกับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมอง ผู้สูงอายุ และผู้ป่วยโรคทางระบบประสาท ซึ่งตอบโจทย์การรักษาภาวะกลืนลำบากอย่างมีประสิทธิภาพ เมื่อถูกนำมาใช้ร่วมกับการบำบัดด้านอื่น ๆ ซึ่งจะช่วยเพิ่มโอกาสในการฟื้นตัวของผู้ป่วยได้ดียิ่งขึ้น ทั้งในแง่ความปลอดภัย คุณภาพชีวิต และความมั่นใจในการกลับมารับประทานอาหารทางปากอีกครั้ง