การคลอดบุตรเป็นเรื่องที่สำคัญในชีวิตของผู้หญิง โดยเป็นช่วงเวลาที่ร่างกายต้องเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ ไม่ว่าจะเป็นการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน กล้ามเนื้อ และข้อต่อต่างๆ โดยเฉพาะในบริเวณอุ้งเชิงกราน หน้าท้อง และหลัง หากไม่ได้รับการฟื้นฟูอย่างเหมาะสม อาจนำไปสู่ปัญหาสุขภาพในระยะยาว เช่น ปวดเรื้อรัง กลั้นปัสสาวะไม่อยู่ หรือกระดูกสันหลังเสื่อมก่อนวัยได้

การเปลี่ยนแปลงของร่างกายหลังคลอดที่ควรได้รับการฟื้นฟู

1.กล้ามเนื้อหน้าท้องแยก (Diastasis Recti)

กล้ามเนื้อหน้าท้องที่แยกออกจากกันเนื่องจากการขยายของมดลูก ส่งผลให้หน้าท้องป่อง กล้ามเนื้ออ่อนแรง และอาจเกิดอาการปวดหลังร่วมด้วย

2.อุ้งเชิงกรานอ่อนแรง

การเบ่งคลอดทำให้กล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานอ่อนแรง เสี่ยงต่อการกลั้นปัสสาวะไม่อยู่ หรืออวัยวะภายในเคลื่อนตัวลงมา (pelvic organ prolapse)

3.ท่าทางร่างกายที่เปลี่ยนแปลงจากการเลี้ยงลูก

การอุ้มลูกให้นมหรือนอนตะแคงให้นมเป็นเวลานาน ทำให้เกิดอาการกล้ามเนื้อตึงบริเวณไหล่ สะบัก และหลัง

4.ภาวะซึมเศร้าหลังคลอดและความเครียดสะสม

ความเครียด ความเหนื่อยล้า รวมถึงการนอนหลับไม่เพียงพอ อาจส่งผลต่อสภาพจิตใจและพฤติกรรมการใช้ร่างกาย

การฟื้นฟูร่างกายหลังคลอดด้วยกายภาพบำบัด

การกายภาพบำบัดหลังคลอดควรเป็นแบบเฉพาะบุคคล (individualized program) โดยผ่านการประเมินจากนักกายภาพบำบัดหรือแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู เพื่อจัดโปรแกรมที่เหมาะสมกับปัญหาและระดับความพร้อมของคุณแม่

โปรแกรมที่ใช้บ่อยในการฟื้นฟู ได้แก่

1.การฝึกกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกราน (Pelvic Floor Muscle Training)

เช่น การฝึก Kegel exercise โดยใช้เทคนิคที่ถูกต้อง ร่วมกับเครื่องมือช่วยกระตุ้นกล้ามเนื้อ (Electrical stimulation)

2.การฟื้นฟูกล้ามเนื้อหน้าท้อง (Core Reconditioning)

เน้นการใช้กล้ามเนื้อแกนกลางร่วมกับการฝึกท่าหายใจอย่างลึก (Diaphragmatic breathing) เพื่อให้กล้ามเนื้อทำงานร่วมกันได้ดี

3.การปรับท่าทาง (Postural Re-education)

ฝึกให้รู้จักท่าทางที่ถูกต้องเมื่อนั่ง อุ้มลูก หรือให้นมบุตร ลดอาการปวดหลังและคอ

4.การยืดกล้ามเนื้อและคลายจุดตึง (Stretching & Trigger Point Release)

เน้นที่กล้ามเนื้อสะบัก คอ ไหล่ และต้นขา เพื่อลดความเมื่อยล้า

5.การใช้เครื่องมือฟื้นฟู (Modalities)

เช่น เครื่องกระตุ้นไฟฟ้าเพื่อเพิ่มแรงกล้ามเนื้อ หรืออัลตราซาวด์เพื่อคลายกล้ามเนื้อเฉพาะจุด

ระยะเวลาและแนวทางการฟื้นฟูที่เหมาะสม

• หลังคลอดธรรมชาติ: เริ่มฟื้นฟูได้ตั้งแต่ 6 สัปดาห์ขึ้นไป
• หลังผ่าคลอด: ควรรอประมาณ 8 สัปดาห์ และได้รับการประเมินจากแพทย์ก่อนเริ่ม
• แนวทาง: เริ่มจากการออกกำลังกายเบาๆ ภายใต้คำแนะนำ และค่อยๆ เพิ่มระดับตามคำแนะนำของนักกายภาพบำบัดหรือแพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู

ประโยชน์ที่คุณแม่จะได้รับจากการฟื้นฟูอย่างถูกต้อง

• กลับมาใช้ชีวิตประจำวันได้เร็วขึ้น
• ป้องกันการบาดเจ็บจากการเลี้ยงลูก
• ลดอาการปวดเรื้อรัง
• เพิ่มความมั่นใจในการเคลื่อนไหวและรูปร่า
• ลดภาวะซึมเศร้าหลังคลอด

การฟื้นฟูร่างกายหลังคลอดอย่างมีประสิทธิภาพด้วยกายภาพบำบัด เพื่อเสริมความแข็งแรงของกล้ามเนื้อ แก้ไขอาการปวด และลดความเสี่ยงของปัญหาเรื้อรังในคุณแม่หลังคลอด